ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Μελέτες που διεξάγονται στο θέμα της επιστημονικής επικοινωνίας δείχνουν με σαφήνεια ότι στις ανθρωπιστικές επιστήμες η δημοσίευση της έρευνας σε μορφή βιβλίου έχει ιδιαίτερη σημασία ως μέθοδος επιστημονικής επικοινωνίας και ως μέσο προώθησης της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των ερευνητών. Η συγγραφή μονογραφίας αποτελεί προϋπόθεση για την επαγγελματική ανέλιξη στην ακαδημαϊκή ιεραρχία στις ανθρωπιστικές επιστήμες.  Αντίθετα, στις θετικές και τις βιοιατρικές επιστήμες η επιστημονική επικοινωνία διεξάγεται κυρίως με τη δημοσίευση σε περιοδικά.

Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και του Διαδικτύου έχει οδηγήσει στην υιοθέτηση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας από όλες τις επιστήμες, με τις θετικές και βιοϊατρικές επιστήμες να πρωτοστατούν.  Σε αυτές τις εξελίξεις τα ηλεκτρονικά περιοδικά κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο, καθώς οι δημοσιεύσεις σε αυτά γνωρίζουν κατακόρυφη αύξηση σε όλους τους επιστημονικούς τομείς ανεξαιρέτως. Η μονογραφία ως μορφή επιστημονικής επικοινωνίας χαρακτηρίζει κυρίως τις ανθρωπιστικές επιστήμες και δεν είναι ακόμη ιδιαίτερα διαδεδομένη στην ηλεκτρονική της μορφή. Όμως, τόσο η αυξανόμενη σημασία της τεχνολογίας στην επιστημονική επικοινωνία, όσο και οικονομικοί λόγοι, οδηγούν σταδιακά στην υιοθέτηση του ηλεκτρονικού βιβλίου, και μάλιστα συχνά ανοικτής πρόσβασης, στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Μελέτες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη δείχνουν ότι μειώνεται σταθερά η παραγωγή των μονογραφιών υπέρ των περιοδικών. Στις ανθρωπιστικές επιστήμες αυτό σημαίνει ότι είναι δύσκολο, ειδικά για τους νέους επιστήμονες, να εκδώσουν σε μορφή βιβλίου την έρευνά τους με εκδότες που έχουν σημαντική απήχηση στον ακαδημαϊκό/ερευνητικό χώρο. Έτσι, συμβαίνει έρευνα που αξίζει να εκδοθεί αναλυτικά σε μορφή βιβλίου, να μη δημοσιεύεται με αυτό τον τρόπο. Η ηλεκτρονική δημοσίευση των μονογραφιών με ανοικτή πρόσβαση επιτρέπει, μακροπρόθεσμα, την εξοικονόμηση πόρων και προσφέρει τη δυνατότητα σε επιστημονικά βιβλία που απευθύνονται σε εξειδικευμένο κοινό να συνεχίσουν να εκδίδονται και μάλιστα ενισχυμένα με πολυμεσικό υλικό και με τρόπους παρουσίασης του υλικού που δεν είναι δυνατές σε ένα έντυπο βιβλίο.

Προς την κατεύθυνση των ηλεκτρονικών βιβλίων, συνήθως με ανοικτή πρόσβαση, κινούνται γρήγορα πανεπιστημιακοί εκδοτικοί οίκοι των ΗΠΑ, συχνά σε συνεργασία με τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες ή/και υπολογιστικά κέντρα. Διαβάστε, ως παράδειγμα, την ενδιαφέρουσα περίπτωση του www.digitalculturebooks, μίας συνεργασίας του University of Michigan Press και του Scholarly Publishing Office του University of Michigan Library. Περισσότερες συνεργασίες υπάρχουν στον δικτυακό τόπο της Αμερικανικής Ένωσης Πανεπιστημιακών Εκδοτών.

Στην Ευρώπη, το έργο Open Access Publishing in European Networks (OAPEN), μία συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, πανεπιστημιακών εκδοτών και άλλων φορέων,  πειραματίζεται με τη δημιουργία ηλεκτρονικών βιβλίων με ανοικτή πρόσβαση στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Σκοπός του είναι να συμβάλει στη δημιουργία εργαλείων και υπηρεσιών που συνδέονται με μία εκδοτική υποδομή, κοινά πρότυπα λειτουργίας και οικονομικά μοντέλα και μία ενιαία πύλη πρόσβασης στα βιβλία των εκδοτών που θα συμμετέχουν.  Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) είναι μέλος του δικτύου OAPEN.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι

American Association of University Presses, Electronic Publishing at University Presses  

Open Access Publishing for European Networks (OAPEN)

Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA)

Χρήσιμα κείμενα

Πρακτικά Συνεδρίου: The Specialized Scholarly Monograph in Crisis: Or How Can I Get Tenure If You Won't Publish My Book?, 11-12 Σεπτεμβρίου 1997, http://www.arl.org/resources/pubs/specscholmono/papers.shtml , Association of Research Libraries.

Communicating Knowledge: How and Why UK Researcher Publish and Disseminate Their Findings, A Research Information Network (RIN) Report, September 2009, http://www.jisc.ac.uk/media/documents/publications/communicatingknowledgereport.pdf

Cronin, B and La Barre, K (2004) Mickey Mouse and Milton: book publishing in the humanities. Learned Publishing, 17 (2), 1 April, pp. 85-98(14)

Crow, R. ‘University-based Publishing Partnerships: A Guide to Critical Issues', SPARC, January 2009, http://www.arl.org/sparc/bm~doc/pub_partnerships_v1.pdf

Digital Monographs in the Humanities and the Social Sciences: Report on User Needs , OAPEN, January 2010

Greco, A. N. and Wharton, R. M. 2008. ‘Should University Presses Adopt an Open Access (Electronic Publishing) Bussiness Model For All of Their Scholarly Books?' , Proceedings ELPUB 2008 Conference on Electronic Publishing- Toronto-Canada-June 2008, 149-164 http://elpub.scix.net/data/works/att/149_elpub2008.content.pdf

Griffiths, R. and Rascoff, M. 2005. The Evolving Environment for Scholarly Monographs, Ithaka  2005, Washington, D.C. http://www.ithaka.org/ithaka-s-r/strategy/Environment%20for%20digital%20monograph%20publishing%20and%20distribution.pdf

Steele, C . 2008. "Scholarly Monograph Publishing in the 21st Century: The Future More Than Ever Should Be an Open Book." Journal of Electronic Publishing 11, no. 2, 2008 http://dx.doi.org/10.3998/3336451.0011.201.

J. Willinsky, ‘Toward the Design of an Open Monograph Press', in Journal of Electronic Publishing, 12, 2009 200 http://dx.doi.org/10.3998/3336451.0012.103.