ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

H Έκθεση για την Ανοικτή Πρόσβαση "The Finch Report"  που δημοσίευσε η ομάδα της Dame Janet Finch -καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ- είναι ακόμα μία σημαντική εμπεριστατωμένη μελέτη που υποστηρίζει την Ανοικτή Πρόσβαση. Η Έκθεση απευθύνεται στην κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας και προτείνει ένα πρόγραμμα δράσης για την ανοικτή δημοσίευση των αποτελεσμάτων της δημόσιας χρηματοδοτούμενης έρευνας με τρόπο που δεν θίγει τους εκδοτικούς οίκους και εξασφαλίζει τη διατήρηση της επιστημονικής ποιότητας. 

Τους τελευταίους μήνες, οι επιστημονικοί εκδότες στη Μ. Βρετανία έχουν γίνει αντικείμενο κριτικής από τους ακαδημαϊκούς για τον λόγο ότι "κλειδώνουν" τις εργασίες που παράγουν οι συνάδελφοι τους και ταυτόχρονα χρεώνουν τα πανεπιστήμια αλλά και τους φορολογούμενους πολίτες με το κόστος πρόσβασης σε αυτά. Οι υποστηρικτές της "ακαδημαϊκής άνοιξης" υποστηρίζουν ότι τα αποτελέσματα της δημόσιας χρηματοδοτούμενης έρευνας πρέπει να είναι ανοικτά και διαθέσιμα σε όποιον θέλει να τα αξιοποιήσει και για οποιονδήποτε σκοπό. Η θέση αυτή υποστηρίζεται σήμερα και από την αγγλική κυβέρνηση.

Πολλοί έχουν εκφράσει την υποστήριξη τους στην Ανοικτή Πρόσβαση, ωστόσο το καίριο ερώτημα παραμένει και αφορά την ανάπτυξη μηχανισμών μετάβασης στο μοντέλο της Ανοικτής Πρόσβασης, με τρόπο που προωθεί την καινοτομία και ελαχιστοποιεί το οικονομικό ρίσκο. Η Έκθεση που υπέβαλλε η ομάδα εργασίας της Janet Finch  στις 18 Ιουνίου, προτείνει με σαφήνεια πολιτικές για την υποστήριξη της Ανοικτής Πρόσβασης στη Μ. Βρετανία.

Αναγνωρίζοντας ότι τα πλήρη πλεονεκτήματα της Ανοικτής Πρόσβασης δεν είναι ακόμα γνωστά στο σύνολο τους, η Έκθεση περιλαμβάνει μια τεκμηριωμένη λίστα από τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης για τις επιχειρήσεις, τον δημόσιο τομέα και το ευρύ κοινό. Από την πλευρά του κόστους, η Έκθεση προτείνει τον "χρυσό δρόμο" για την Ανοικτή Πρόσβαση, μοντέλο κατά το οποίο τα έσοδα των επιστημονικών εκδοτών προέρχονται από τους συγγραφείς και όχι από τους αναγνώστες των δημοσιεύσεων, ενώ οι δημοσιεύσεις καθίστανται απευθείας ανοικτά διαθέσιμες στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει η Janet Finch, η μετάβαση στο μοντέλο της Ανοικτής Πρόσβασης είναι μια χρονοβόρα διαδικασία κατά τη διάρκεια της οποίας τα συνδρομητικά περιοδικά θα παραμείνουν σημαντικά.

Την ίδια στιγμή, η Έκθεση προτείνει επέκταση του υπάρχοντος καθεστώτος αδειών στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης και της υγείας -αλλά και στους υπόλοιπους τομείς- και καλωσορίζει τις πρόσφατες πρωτοβουλίες επιστημονικών εκδοτών που αποφάσισαν να παρέχουν πρόσβαση στην πλειοψηφία των περιοδικών στις δημόσιες βιβλιοθήκες.

Καθώς η Έκθεση επικεντρώνεται σε ένα συνδυαστικό οικονομικό μοντέλο με γνώμονα τον "χρυσό δρόμο" για την Ανοικτή Πρόσβαση, εκτός από θετικά σχόλια έχει προκαλέσει παράλληλα και έντονη κριτική από οικονομικούς αναλυτές και υποστηρικτές του "πράσινου δρόμου". Έτσι, πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η Έκθεση ενισχύει τους επιστημονικούς εκδότες και δεν αποδίδει την κατάλληλη σημασία στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η λιγότερη δαπανηρή επιλογή δημοσίευσης μέσα από βάσεις δεδομένων και αποθετήρια (συχνά αναφέρεται ως ο "πράσινος δρόμος" για την Ανοικτή Πρόσβαση).

Ωστόσο, τα στοιχεία που παρουσιάζονται αποτελούν σήμερα μία πολύτιμη βάση για να ξεκινήσει η πολιτική συζήτηση σχετικά με το πώς θα διαχειριστούμε τη μετάβαση στο μοντέλο της Ανοικτής Πρόσβασης. Σε σχετική δήλωση της, η Dame Janet Finch, επικεφαλής της ομάδας εργασίας, σημειώνει "Το ισορροπημένο πρόγραμμα που προτείνουμε θα επιταχύνει την πρόοδο προς την ολοκληρωμένη Ανοικτή Πρόσβαση, όχι μόνο για τη Μ. Βρετανία αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο".

Ο David Willetts, υπουργός για την ακαδημαϊκή εκπαίδευση και έρευνα στη Μ. Βρετανία, ανέφερε ότι το επιπλέον κόστος για την Ανοικτή Πρόσβαση θα ληφθεί σοβαρά υπόψη από την κυβέρνηση, η οποία μέσα στους επόμενους μήνες θα απευθύνει επίσημη απάντηση. Στο μεταξύ, εξέφρασε την υποστήριξη του για την Ανοικτή Πρόσβαση, προσθέτοντας ότι η Μ. Βρετανία προτίθεται στο μέλλον να διαδραματίσει έναν ηγετικό ρόλο στις σχετικές διεθνείς εξελίξεις. 

Links

"Report of the Working Group on Expanding Access to Published Research Findings – the Finch Group"