ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Είναι κοινά αποδεκτό ότι η Ανοικτή Πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα συμβάλλει στη μακροχρόνια διατήρησή τους, στον έλεγχο της ακρίβειάς τους, στη διαθεσιμότητά τους για επαναχρησιμοποίηση από διαφορετικές ερευνητικές ομάδες ή ακόμη και από επιχειρήσεις ή το ευρύ κοινό, στην εντατικοποίηση της έρευνας, αλλά και στον περιορισμό της αντιγραφής εργασιών χωρίς αναφορά στις πηγές. Επιπλέον, η συλλογική εργασία σε διεθνές επίπεδο για τη δημιουργία βάσεων επιστημονικών δεδομένων εξοικονομεί οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους και έχει αποτελέσματα υψηλών προδιαγραφών και προστιθέμενης αξίας.

Οι θετικές επιστήμες, όπως είναι γνωστό, βασίζουν τα συμπεράσματά τους κατά κύριο λόγο σε δεδομένα. Ο τρόπος εργασίας των επιστημόνων στους θετικούς τομείς βασίζεται ολοένα και περισσότερο, με την ανάπτυξη και των δυνατοτήτων των υπολογιστών καθώς και του διαδικτύου, σε συνεργατική έρευνα. Η συνεργατική έρευνα, με τη σειρά της, βασίζεται στην από κοινού δημιουργία και ανάπτυξη μεγάλων κέντρων δεδομένων.

Όπως είναι επόμενο, οι περισσότερες βάσεις δεδομένων -και μάλιστα με ανοικτή πρόσβαση- έχουν δημιουργηθεί και αναπτύσσονται από ερευνητές στις θετικές επιστήμες, ενώ οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες είναι πολύ λιγότερο ανεπτυγμένες στον τομέα αυτό. Δύο ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων βάσεων, στις βιοϊατρικές και ανθρωπιστικές επιστήμες αντίστοιχα, είναι η GenBank του αμερικάνικου National Institutes for Health και το Archaeology Data Service , μία βάση για πρωτογενή δεδομένα στον τομέα της αρχαιολογίας, που υποστηρίζει το Πανεπιστήμιο του Γιόρκ, στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο προβληματισμός για την πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα δεν είναι κάτι που προέκυψε πρόσφατα. Ο ΟΑΣΑ, στη Διακήρυξή του για την "Πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα από Δημόσια Χρηματοδότηση" το 2004, διακήρυξη την οποία έχει υπογράψει και η Ελλάδα, ανακοίνωσε ότι στηρίζει την Ανοικτή Πρόσβαση σε Ερευνητικά Δεδομένα, εφιστώντας την προσοχή σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και οικονομικών συμφερόντων. Το 2007, μάλιστα, δημοσίευσε τις "Αρχές και Οδηγίες για την Πρόσβαση σε Ερευνητικά Δεδομένα με Δημόσια Χρηματοδότηση" . Το 2007 το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε απόφασή του για την "Επιστημονική Πληροφορία στην Ψηφιακή Εποχή" , αναγνώρισε τη σημασία της Ανοικτής Πρόσβασης στα ερευνητικά δεδομένα και ζήτησε από τα κράτη-μέλη της ΕΕ να διαμορφώσουν εθνικές στρατηγικές για την πρόσβαση σε αυτά, καθώς και για τη μακροχρόνια διατήρησή τους.

Παρόλ' αυτά, σύμφωνα με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου που η CREST (Comite de la recherche scientifique et technique) απηύθυνε στα κράτη-μέλη της ΕΕ και το οποίο δημοσιοποιήθηκε το περασμένο καλοκαίρι, διαπιστώνεται ότι εθνικές πολιτικές για την ανοικτή πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα δεν είναι αυτή τη στιγμή ανεπτυγμένες στην ΕΕ. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην ΕΕ, όπως είναι εμφανές από ένα αφιέρωμα του Nature News για τον διαμοιρασμό των ερευνητικών δεδομένων (data-sharing) τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Ενώ η σημασία της Ανοικτής Πρόσβασης στα ερευνητικά δεδομένα δεν αμφισβητείται, ανακύπτουν διάφορα ζητήματα τα οποία δυσχεραίνουν την ελεύθερη διάθεση, με συστηματικό τρόπο από τους επιστήμονες όλων των γνωστικών πεδίων, των δεδομένων της έρευνάς τους. Ένα από αυτά είναι η διερεύνηση των νομικών ζητημάτων, μεταξύ άλλων πνευματικής ιδιοκτησίας και προσωπικών δεδομένων. Άλλα ζητήματα είναι η δημιουργία κοινών διαλειτουργικών προτύπων για τα δεδομένα και η μετατροπή υπαρχόντων δεδομένων στα πρότυπα αυτά, η επιλογή των δεδομένων που θα προσφέρονται με Ανοικτή Πρόσβαση, ο καθορισμός κοινών προτύπων για την αναφορά σε ερευνητικά δεδομένα κ.ά.

Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο του έργου "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας" του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, αναπτύσσεται εφαρμογή ανοικτής πρόσβασης για την ταχύτατη πειραματική επεξεργασία μικροσυστοιχιών DNA με χρήση τεχνολογιών πλέγματος (Grid) υψηλής υπολογιστικής ισχύος (www.grissom.gr). Η εφαρμογή υλοποιείται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών & Βιοτεχνολογίας/ΕΙΕ και αποσκοπεί στην αξιοποίηση ετερογενών και διεσπαρμένων γεωγραφικά βάσεων ιατρικών και βιολογικών δεδομένων. Τα αποτελέσματα του έργου θα αξιοποιηθούν από οργανισμούς υγείας και βιομηχανίες με στόχο τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.

Links: Αφιέρωμα του Nature News για το διαμοιρασμό των επιστημονικών δεδομένων
ΟΟΣΑ 2004, "Αρχές και Οδηγίες για την Πρόσβαση σε Ερευνητικά Δεδομένα με Δημόσια Χρηματοδότηση"
Συμβούλιο της Ευρώπης, Απόφαση για την "Επιστημονική Πληροφορία στην Ψηφιακή Εποχή"
CREST, Αποτελέσματα έρευνας
GenBank
Archaeology Data Service