ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Το γεγονός ότι η εταιρεία Google είναι ήδη ικανή να σαρώνει το περιεχόμενο οποιουδήποτε βιβλίου και να πουλά την πλήρη online πρόσβαση σε τίτλους που δεν κυκλοφορούν πλέον στο εμπόριο (out-of-prints), φέρνει αυτόματα στο προσκήνιο την ανάγκη καθορισμού της διαδικασίας χειρισμού των λεγόμενων "ορφανών" έργων (έργα, τα οποία ο δημιουργός τους δεν είναι γνωστός ή δεν είναι δυνατό να βρεθεί). Και καθώς η εκμετάλλευση των ψηφιοποιημένων έργων από τη Google αποφέρει κέρδη, επιτακτική είναι η ανάγκη οριστικής ρύθμισης μιας σωστής και δίκαιης διαδικασίας.

Ακόμα κι αν δεν υφίσταται σήμερα κάποιο εμπορικό σχέδιο για τα μικρότερα έργα (επιστολές, φωτογραφίες κλπ.), οι βιβλιοθήκες που εργάζονται ήδη επάνω στη συντήρηση τέτοιων έργων, θα μπορούσαν να συνεργαστούν, ώστε να δημιουργηθεί από κοινού ένα νέο σύστημα, κατά το οποίο τα "ορφανά" έργα να μπορεί να καταχωρίζονται και να προσδιορίζονται οι δημιουργοί τους. Ένα καλό παράδειγμα του τρόπου, με τον οποίο ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να υλοποιηθεί, είναι το πιλοτικό έργο Flickr της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (ΗΠΑ).

Με την ελπίδα να βρει περισσότερα στοιχεία για τις φωτογραφίες που κατέχει στη συλλογή της, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στέλνει δύο σύνολα φωτογραφιών στο δημοφιλές site Flickr. Εκεί, οι χρήστες μπορούν να προσθέσουν θεματικές ετικέτες, να ανεβάσουν τα σχόλιά τους για τις εικόνες που επιθυμούν και να υποβάλλουν τις προτάσεις ή τις διορθώσεις τους. Αν και αυτές οι φωτογραφίες δεν έχουν κανένα -γνωστό- περιορισμό πνευματικών δικαιωμάτων, ένα παρόμοιο σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τις "ορφανές" φωτογραφίες, με τη ρητή πρόθεση της εύρεσης αναλυτικών στοιχείων των δημιουργών τους.

Στην Ευρώπη, αυτό γίνεται ήδη, με συστήματα όπως το MILE ή το ARROW. Σημειώνεται πως αυτά τα έργα δίνουν έμφαση σε μια από τις πιο αμφισβητούμενες πτυχές της νομοθεσίας για τα "ορφανά" έργα: τους όρους, με τους οποίους διεξάγεται μια επιμελής αναζήτηση. Πολλοί επικρίνουν τη νομοθεσία αυτή ότι δεν εξαντλεί τα περιθώρια αναλυτικής και διεισδυτικής αναζήτησης των δημιουργών, γεγονός που περισσότερο βοηθά στην κλοπή πνευματικών έργων, παρά συνεισφέρει στη χρήση έργων, για τα οποία πραγματικά δεν είναι δυνατή η εύρεση των δημιουργών τους.

Το έργο ARROW (Accessible Registries of Rights information and Orphan Works) αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια ψηφιοποίησης δεδομένων και οργάνωσης και συνδυασμού βάσεων δεδομένων και "ορφανών" έργων, ώστε να καταλήγουν όλα σε ένα κεντρικό σύστημα – υπό τη σκέπη της Γερμανικής Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Με περισσότερους από εννέα εκατομμύρια δημοσιευμένα έργα, ο 20ός αιώνας περιλαμβάνει, κατά προσέγγιση, το 80% όλων των τυπωμένων εργασιών που έχουν δημοσιευτεί ποτέ στις γερμανόφωνες χώρες. Προκειμένου να προστατευθεί η πρόσβαση σε όλη αυτή την πληροφορία, απαιτείται, το συντομότερο δυνατό, η μετατροπή της μορφής του περιεχομένου από αναλογική σε ψηφιακή. Καθώς, όμως, οι περισσότερες εργασίες του 20ού αιώνα υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα, καθίσταται απαραίτητο να ληφθεί προηγουμένως άδεια από τους κατόχους των δικαιωμάτων των έργων αυτών.

Ο στόχος του προγράμματος ARROW, λοιπόν, είναι να βοηθήσει να προσδιορίσει τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων των out-of-print εργασιών, να δημιουργήσει τους ευρωπαϊκούς καταλόγους των ορφανών εργασιών και επίσης να αναπτύξει τα πρότυπα για την ενσωματωμένη πρόσβαση στο χρεωμένο και ελεύθερο ψηφιακό περιεχόμενο. Προσπάθεια καταβάλλεται ακόμη να εξασφαλιστεί ότι τα δεδομένα θα είναι συμβατά προς τις απαιτήσεις για διαλειτουργικότητα, ώστε να είναι εφικτή η διασύνδεσή τους με την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη "Europeana".

Η Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη θα διερευνήσει τα διάφορα νομικά θέματα και τις διαδικασίες που περιλαμβάνονται στην θέσπιση των δικαιωμάτων για κάθε μεμονωμένο τίτλο, βάσει μιας επιλογής των προστατευμένων βιβλίων (Archiv der Schönsten Bücher - αρχείο των καλύτερα σχεδιασμένων γερμανικών βιβλίων). Η εμπειρία από αυτήν την τακτοποίηση των πνευματικών δικαιωμάτων θα παράσχει τη βάση για τη μελλοντική στρατηγική στον κρίσιμο τομέα της διαχείρισης των "ορφανών" έργων.

Άλλες σχετικές κινήσεις είναι η Libreka, μέσω της οποίας είναι δυνατή η γρήγορη και εύκολη αναζήτηση στο πλήρες κείμενο περισσότερων από 85.000 τίτλων στη γερμανική γλώσσα – επίσης, θεματική αναζήτηση με λέξεις-κλειδιά, και η Gallica, η οποία, υποστηριζόμενη από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, παρέχει αναζήτηση σε χιλιάδες τίτλους στη γαλλική γλώσσα – και σε περιοδικές εκδόσεις.