ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Η μεγάλη χρήση του Διαδικτύου σε όλο τον κόσμο διαμορφώνει πλέον νέες συνθήκες για το πως μοιραζόμαστε αυτά που δημιουργούμε ή αγοράζουμε. Σήμερα εκατομμύρια έργα, όπως άρθρα, φωτογραφίες, βιβλία, μουσική, βίντεο, διατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή. Τα ψηφιακά αγαθά έχουν την πολύ σημαντική ιδιότητα ότι είναι άυλα και έτσι όταν μοιραζόμαστε ένα αντίγραφο δεν στερούμαστε το πρωτότυπο.

Οι άδειες Creative Commons (cc) δημιουργήθηκαν για να παρέχουν τη δυνατότητα σε συγγραφείς, επιστήμονες, καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς να αποφασίζουν ποια από τα δικαιώματα που τους εξασφαλίζει το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας τα διαθέτουν ελεύθερα – στο χρήστη επιτρέπεται ιδίως η αναπαραγωγή, η διανομή, η παρουσίαση στο κοινό και η μετατροπή του έργου. Στόχος είναι να αποφεύγονται προβλήματα που δημιουργεί στην ελεύθερη ανταλλαγή πληροφορίας το ισχύον Δίκαιο. Με αυτή τη λογική ιδρύθηκε στις Η.Π.Α. το 2001 από τον Lawrence Lessig και το ίδρυμα Creative Commons (CC), το οποίο ανέπτυξε νομικά και τεχνολογικά την ιδέα των αδειών χρήσης και άλλων προϊόντων και συγγενικών δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Με τις άδειες αυτές, αν είστε δημιουργός, έχετε την ευχέρεια να υποδεικνύετε τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι μπορούν να κάνουν χρήση των εξουσιών σας, που ανακύπτουν από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως την εξουσία εγγραφής και αναπαραγωγής, την εξουσία δημιουργίας παράγωγων έργων ή χρήσης μερών των έργων σας, την εξουσία διανομής και/ή την εξουσία οικονομικής εκμετάλλευσης αυτών. Δε σας δίνουν, όμως, το δικαίωμα να απαγορεύετε οτιδήποτε υπόκειται στους νόμιμους περιορισμούς του δικαιώματός σας – περιλαμβάνοντας κυρίως τους κατά το νόμο περί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος και το ηθικό δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας - ούτε σας δίνουν το δικαίωμα να ελέγχετε οτιδήποτε δεν αποτελεί αντικείμενο προστασίας του νόμου πνευματικής ιδιοκτησίας όπως γεγονότα και ιδέες.

Επίσης, οι άδειες cc δεν είναι αποκλειστικές, δηλαδή ότι μπορείτε να παραχωρήσετε την εξουσία στο κοινό να χρησιμοποιεί το έργο σας σύμφωνα με τους όρους κάποιας άδειας Creative Commons και στη συνέχεια να προβείτε σε μία ξεχωριστή, μη αποκλειστική σύμβαση εκμετάλλευσης με κάποιον με σκοπό π.χ. την οικονομική εκμετάλλευση του έργου. Τέλος, δεν ανακαλούνται, δηλαδή δε μπορείτε να απαγορεύσετε σε κάποιον που πήρε το έργο σας με άδεια Creative Commons να το χρησιμοποιεί σύμφωνα με τους όρους της άδειας, αλλά μπορείτε να σταματήσετε τη διανομή του έργου σας στο κοινό με άδεια cc οποτεδήποτε θελήσετε.

Αν είστε δημιουργός, λοιπόν, και επιθυμείτε να εφαρμόσετε άδεια Creative Commons στο έργο σας (για online ή offline έργα), επιλέγετε μία από τις άδειες Creative Commons, η οποία ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες και τις προτιμήσεις σας. Η μόνη διαφορά στην εφαρμογή άδειας Creative Commons ανάμεσα σε έργα online και offline είναι ότι τα offline έργα δεν περιλαμβάνουν τα μετα-δεδομένα (metadata) και κατά συνέπεια δε μπορούν να αναζητηθούν μέσω των ενεργοποιημένων μηχανών αναζήτησης για έργα υπό άδειες Creative Commons.

Οι άδειες Creative Commons επισυνάπτονται στο έργο και εξουσιοδοτούν οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή με το έργο να το χρησιμοποιήσει σύμφωνα με τους όρους της άδειας. Βασίζονται στο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο). Συνεπώς εφαρμόζονται σε όλα τα έργα τα οποία προστατεύονται από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας (βιβλία, ιστοσελίδες και blogs, φωτογραφίες, κινηματογραφικά έργα, βιντεοταινίες, μουσικά έργα κ.ά.).

Το λογισμικό προστατεύεται κι αυτό από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά δεν συνιστάται η εφαρμογή σε αυτό των αδειών Creative Commons – άδειες που αφορούν αποκλειστικά προγράμματα υπολογιστή και είναι διαθέσιμες online αποτελούν την καλύτερη επιλογή [το ίδρυμα Free Software Foundation (FSF), που ιδρύθηκε στις ΗΠΑ το 1983 από τον Richard Stallman, έχει διαδώσει τις άδειες λογισμικού GNU General Public License (GPL) και Lesser General Public License (LGPL), οι οποίες έχουν αποδειχθεί ως μια ισχυρή δύναμη σε όλη την πρόσφατη ιστορία εξέλιξης της ανάπτυξης λογισμικού, καθώς, βασιζόμενες σε μια αντιστροφή των συνηθισμένων όρων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, αποτέλεσαν το νομικό στήριγμα για παραγωγή Ελεύθερου Λογισμικού και Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα.

Σημειώστε πως το Creative Commons δεν συμμετέχει στην ψηφιακή διαχείριση δικαιωμάτων (DRM) – καθιστά εύκολο για ένα δημιουργό να εκφράσει ποια δικαιώματα επιφυλάσσει, αλλά δεν του παρέχει εργαλεία για την επιβολή των δικαιωμάτων αυτών, κάτι που επιτελεί το DRM. "Η τεχνολογία δεν μπορεί να περιφρουρήσει ελευθερίες όπως η "δίκαιη χρήση" ("fair use"), δηλαδή τους νόμιμους περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού και το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού βάσει του νόμου" λένε οι υπεύθυνοι του Creative Commons.