ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ - ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Μετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «Επιστημονική πληροφορία στην ψηφιακή εποχή: πρόσβαση, διάχυση και διατήρηση»  (COM(2007) 56), καθώς και την έρευνα της CREST που διαπιστώνει ότι τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν έχουν σαφείς πολιτικές για την πρόσβαση στην έρευνα και τη διάχυσή της, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησαν να επεξεργάζονται πολιτικές για την ενίσχυση της διάθεσης των αποτελεσμάτων της έρευνας, ιδιαίτερα αυτής που χρηματοδοτείται από το δημόσιο, με Ανοικτή Πρόσβαση, ορισμένα από αυτά υιοθετώντας σαφείς σχετικές πολιτικές.

Οι πολιτικές αυτές διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: σε αυτές που έχουν θεσμοθετηθεί με νόμους του κράτους και τις πολιτικές σε επίπεδο υπουργείου ή φορέα χρηματοδότησης της έρευνας. Η θεσμοθέτηση της ανοικτής πρόσβασης σε επίπεδο κράτους είναι ο στόχος για τα κράτη-μέλη σύμφωνα με την Κομισιόν, αλλά προς το παρόν η συντριπτική μειοψηφία με μόνη χώρα την Ισπανία να διαθέτει σχετικό νόμο.

Σύντομες περιγραφές των πολιτικών αυτών ακολουθούν παρακάτω.

Πολιτικές σε επίπεδο νόμων του κράτους 
Ισπανία
Σύμφωνα με το νόμο για την Έρευνα, την Τεχνολογία και την Καινοτομία που ψηφίστηκε το Μάιο του 2011, έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους πρέπει θεωρείται δημόσιο αγαθό. Ως τέτοιο πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους (ανοικτή πρόσβαση) μέσω των ιδρυματικών αποθετηρίων ή κατάλληλων θεματικών αποθετηρίων το αργότερο δώδεκα μήνες μετά τη δημοσίευσή της και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση φορέων και επιστημόνων.

Πολιτικές σε επίπεδο υπουργείων και δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας 
Ολλανδία
Ο Ολλανδικός Οργανισμός Έρευνας (NWO) ενέκρινε το Φεβρουάριο του 2010 ειδικό κονδύλιο 2,5 εκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της Ανοικτής Πρόσβασης (Incentive Fund Open Access Publications). Το κονδύλιο αυτό καλύπτει τα έξοδα δημοσίευσης, με Ανοικτή Πρόσβαση, της έρευνας που χρηματοδοτείται από τον NOW. Οι ερευνητές που χρηματοδοτούνται από τον ΝWO μπορούν να εισπράττουν, κατόπιν αίτησής τους, έως 5.000 ευρώ ανά ερευνητικό έργο, προκειμένου να καλύψουν τα έξοδα δημοσίευσης σε περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης. Τα έξοδα αυτά συνήθως αφορούν το ποσό που οι εκδότες συχνά χρεώνουν στους επιστήμονες που υποβάλλουν άρθρα για δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά (author pays model). Σύμφωνα με τον πρόεδρο του NWO, εάν αυτή η χρηματοδότηση δεν συμβάλλει ικανοποιητικά στην ενίσχυση της Ανοικτής Πρόσβασης μέσα στον επόμενο χρόνο, ο οργανισμός θα εξετάσει την υποχρεωτική εφαρμογή της Ανοικτής Πρόσβασης για την έρευνα που χρηματοδοτεί.

Ιρλανδία
Ο Ιρλανδικός Οργανισμός Επιστημών έθεσε σε ισχύ τους κανονισμούς του για την Ανοικτή Πρόσβαση στις αρχές του 2009. Σύμφωνα με αυτούς, δημοσιεύσεις που προκύπτουν από μερική ή ολική χρηματοδότηση από τον Οργανισμό πρέπει να κατατίθενται υποχρεωτικά σε αποθετήρια, σε διάστημα μέχρι και έξι μήνες μετά τη δημοσίευση. Ο κανονισμός αυτός αφορά σε δημοσιεύματα με αξιολόγηση (εργασίες, μονογραφίες), πρακτικά συνεδρίων και τεχνικές εκθέσεις, καθώς και δεδομένα και λογισμικά, όπου αυτό είναι δυνατό. Ακόμη, ο Ιρλανδικός Οργανισμός Επιστημών απαιτεί την κατάθεση των μεταδεδομένων όλων των εργασιών αμέσως μετά τη δημοσίευσή τους σε αποθετήρια.

Αυστρία
Ο Οργανισμός Χρηματοδότησης της Έρευνας της Αυστρίας (Austrian Science Fund) διαμόρφωσε πολιτικές, σύμφωνα με τις οποίες, ερευνητές που χρηματοδοτούνται από αυτόν είναι υποχρεωμένοι να δημοσιεύουν την έρευνά τους σε περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης ή να την καταθέτουν σε αποθετήρια Ανοικτής Πρόσβασης το αργότερο έξι μήνες μετά την πρώτη δημοσίευσή τους, εκτός και αν συντρέχουν νομικά κωλύματα. Επίσης, ο Οργανισμός καλύπτει τα έξοδα για τη δημοσίευση με Ανοικτή Πρόσβαση κατόπιν αξιολόγησης σε ερευνητές των οποίων την έρευνα χρηματοδοτεί μέχρι και τρία χρόνια μετά τη λήξη του ερευνητικού τους έργου. Επιπλέον, υποχρεώνει τους χρηματοδοτούμενους ερευνητές να καταθέτουν τα ερευνητικά τους δεδομένα σε κατάλληλα θεματικά αποθετήρια το αργότερο δύο χρόνια μετά το τέλος του έργου.

Ουγγαρία
Σύμφωνα με τους κανονισμούς για την Ανοικτή Πρόσβαση του Ουγγρικού Οργανισμού Χρηματοδότησης της Έρευνας (Hungarian Scientific Research Fund), από το 2009, δημοσιεύσεις που προκύπτουν με χρηματοδότησή του πρέπει να διατίθενται με Ανοικτή Πρόσβαση είτε με απευθείας δημοσίευση σε περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης, είτε με αυτοαρχειοθέτηση σε κατάλληλο θεματικό ή ιδρυματικό αποθετήριο. Παράλληλα, οι ερευνητές οφείλουν να αρχειοθετούν τις εργασίες τους στο αποθετήριο της Βιβλιοθήκης της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών.

Ηνωμένο Βασίλειο
Τον Ιούνιο του 2006 το συλλογικό όργανο των επτά Συμβουλίων Έρευνας που χρηματοδοτούν έρευνα (Research Councils UK) σε όλα τα γνωστικά πεδία με ετήσιο προϋπολογισμο 2,8 δις λίρες, εξέδωσε τη θέση του για την Ανοικτή Πρόσβαση. Με αυτήν, ζητά να κατατίθενται σε αποθετήρια Ανοικτής Πρόσβασης τα αποτελέσματα της έρευνας που χρηματοδοτούν τα Συμβούλια. Ως αποτέλεσμα της παραπάνω θέσης, τα έξι από τα επτά Συμβούλια Έρευνας του Η.Β. εξέδωσαν πολιτικές για την Ανοικτή Πρόσβαση στα αποτελέσματα της έρευνας που χρηματοδοτούν, σύμφωνα με τις οποίες υποχρεώνουν τους δικαιούχους χρηματοδότησής τους να καταθέτουν τις εργασίες τους σε κατάλληλα αποθετήρια.